Dawne nazwy miejscowości i etymologia nazwy wsi:
dawniej Bolęcin, Pulsin, Pulczin - 1323, 1333 r., Polczin, Pilzen - 1385 r., Pilsen, Pitzen, Pitschen - 1666 r., Pultzen - 1743 r., Pilzen, Słowiańska nazwa miejscowości: Boleszyn, Bolescino (nazwa dzierżawcza od: wieś Bolka).
|
Kościół filialny p.w. Św. Józefa Oblubieńca wzniesiony został w 1909 roku (data czytelna na chorągiewce) w miejscu ewangelickiego, drewnianego kościoła. Wcześniejsza świątynia wzniesiona w konstrukcji drewnianej, odnotowana w inwentarzu Lutscha, ufundowana została w 1536 roku przez braci Wiganda i Hansa von Sachenkirch dla gminy ewangelickiej, w 1785 roku określona została jako "Kapelle".
Obecna budowla o formach neoromańskichjest orientowana, założona na planie prostokąta z salowym wnętrzem i pięciobocznie zamkniętym prezbiterium, od południa przylega kaplica na planie kwadratu, od północnego wschodu - zakrystia na planie litery "L". Nawa kryta jest dachem czterospadowym z drewnianą sygnaturką, prezbiterium - dachem dwuspadowym. Mur otaczający cmentarz przykościelny pochodzi z okresu przebudowy obecnej świątyni, na jego licu umieszczono pochodzące z poprzedniego kościoła płyty epitatijne.
W 1498 roku wieś stanowiła własność Paula i Melchera Montzer, w 1505 roku - Paula Herdana z Komorowa i Bagieńca, którego córka Anna wniosła w posagu majątek w Boleścinie Hansowi Sachenkirch. Majątek odziedziczyli ich synowie: Weigel (Wigand, Wilhelm), który został proboszczem w Pszennie oraz Hans. Oni sprzedali trzecią część wsi Hansowi Kunzowi ze Świdnicy, po którym dobra objął Georg Kramer - jego córka Margareth majątek wniosła mężowi Peterowi Barthei, który w 1600 roku część dóbr sprzedał doktorowi Christianowi Heiniz. Z 2/3 majątku, kiórą bracia Sachenkirch pozostawili, Hans Sachenkirch w 1594 roku sprzedał swoją część Hemrichowi Peterswalde z Makowic. Weigel natomiast swoją część przekazał Wolframowi von Rothkirch. Po wojnie trzydziestoletniej i zarazie, które wyniszczyły wieś, pierwszym właścicielem dóbr był w 1656 roku burmistrz Heinrich von Schulz i w 1672 roku jego syn Johann Heinrich. W 1684 roku właścicielem jest Nikolaus Sigmund baron von Zedlitz z Sulisławic. po nim w 1707 roku Emst Wilhelm von Seidlitz z Milikowic. W 1720 roku dobra nabył Bemhard von Czettritz-Neuhaus, po nim syn Adam von Czettritz.
W 1785 roku Boleścin znajdował się w posiadaniu jego syna Wilhelma Hansa Emsta von Czettritz. W 1842 roku od von Czettritzów Boleścin został zakupiony przez szambelana królewskiego, Heinricha Friedricha hrabiego von Reichenbach-Goschütz; w latach 1886-1905 majątkiem zarządzała hrabim Hedwig von Reichenbach-Goschutz z domu von Ploss, w 1898 wymieniany jest jako właściciel hrabia Leopold von Reichenbach-Goschütz. W 1909 roku majątek byt w posiadaniu Hochbergów z Gogołowa, w latach 1912-1937 majątkiem zarządzał Oswald von Hochberg und Buchwald.
W 1576 roku wieś liczyła 4 chłopów, w 1785 była to wieś z folwarkiem, licząca 9 kmieci, 15 zagrodników i 10 chałupników. W 1830 roku w Boleścinie istniały dwa folwarki, szkoła ewangelicka oraz cegielnia: w 1845 roku wymienionych jest 11 warsztatów rzemieślniczych.
Układ przestrzenny wsi:
Wieś o zróżnicowanym układzie przestrzennym założona zastała przy drodze ze Świdnicy do Dzierżoniowa.
W niewielkim oddaleniu od zwartych zabudowań wsi, w jej północnej części, na wzgórzu, znajduje się założenie kościelne z cmentarzem, otoczone niskim murem kamiennym. Zespół pałacowy znajduje się w południowej części miejscowości, w rozwidleniu dróg prowadzących do Dzierżoniowa i Makowic. Rezydencja wzniesiona została na przełomie XVIII i XIX wieku przez von Czettritzów. Na zachodniej elewacji pałacu znajduje się kartusz herbowy rodu von Reichenbach-Goschütz, kolejnych właścicieli Boleścina. Pałac jest budowlą dwukondygnacyjną, założoną na planie prostokąta, krytą dachem mansardowym z wejściem prowadzącym przez ganek znajdujący się od strony dziedzińca. Przed II wojną światową folwark nastawiony był na hodowlę bydła, istniała tu wówczas szkółka roślin. Po wojnie w pałacu mieściła się szkoła podstawowa, obecnie pałac pełni funkcje mieszkalne i biurowe.
Do dzisiaj czytelny jest podział folwarku na część przypałacową oraz dwa folwarczne dziedzińce. Pałac znajduje się w północno-zachodnim narożniku założenia, w centrum zespołu usytuowany jest dawny dom mieszkamy, tzw. �Biały Domek�. Nie zachował się teren dawnej szkółki roślin. Po północnej stronie drogi Swidnica-Dzierżoniów zachował się układ zagród z szerokim nawsiem. Jest to najprawdopodobniej najstarsza część miejscowości. Po północno-zachodmej stronie nawsia, w ścisłej zabudowie, sytuowane na stosunkowo wąskich działkach siedliskowych, znajdują się duże zagrody kmiece, przeważnie na planie podkowy, z domami mieszkalnymi ustawionymi szczytowo (często występują dachy naczółkowe). Obecnie zagrody są wtórnie podzielone na mniejsze gospodarstwa. W pierzei południowo-wschodniej - mniejsze gospodarstwa zagrodnicze, również wtórnie dzielone. Nawsie zabudowane niewielkimi zagrodami z parterowymi przeważnie domami mieszkalnymi, dawniej stanowiące zabudowę służebną.
W południowo-zachodniej części wsi, wzdłuż drogi prowadzącej do Makowic oraz w północnej części wsi - zabudowa współczesna. Cennym elementem krajobrazowym jest ponad 200 letnia aleja dębów i klonów prowadząca do rozwidlenia się dróg polnych w kierunku Jakubowa i Makowic, w kierunku południowym skręcająca wzdłuż starej drogi do Makowic.
Tabelaryczne zestawienie danych statystycznych:
Rok |
Liczba ludności |
W tym ewangelicy |
Liczba domów |
Areał |
dobra |
gmina wiejska |
|
Przemysł, instytucje publiczne |
1785 |
200 |
|
|
|
|
|
1830 |
350 |
216 |
46 |
|
|
szkoła ewang. cegielnia |
1845 |
320 |
265 |
46 |
|
|
szkoła ewang., 2 garbarnie |
1848 |
330 |
265 |
|
|
|
|
1865 |
384 |
|
|
|
|
|
1867 |
|
346 |
|
|
|
|
1876 |
|
|
|
182 |
|
|
1885 |
486 |
|
|
|
|
|
1895 |
508 |
420 |
42 |
184 |
266 |
|
1900 |
557 |
|
|
|
|
|
1905 |
552 |
475 |
45 |
184 |
266 |
|
1937 |
|
|
|
183 |
|
|
1939 |
469 |
|
|
|
450 |
|
|